Ik wil een slachtoffer doorverwijzen

Van zodra er sprake is van enige vorm van hands-on seksueel geweld, dat is seksueel geweld met fysiek contact tussen de pleger en het slachtoffer, kan je het slachtoffer doorverwijzen naar een Zorgcentrum.

Daar werken opgeleide verpleegkundigen die het slachtoffer medisch kunnen verzorgen, psychische ondersteuning kunnen bieden en een lichamelijk onderzoek kunnen uitvoeren voor forensische doeleinden. Een slachtoffer en een eventuele steunfiguur kunnen er ook worden opgevolgd door een psycholoog. De zorgen die het Zorgcentrum verleent, zijn voor het slachtoffer gratis. 

Indien het slachtoffer de feiten wil aangeven, kan er vanuit het Zorgcentrum contact worden opgenomen met de politie. Het is belangrijk om mee te geven aan het slachtoffer dat dit geen vereiste is: ook zonder klacht neer te leggen, heeft een slachtoffer recht op de medische en psychische zorgen. In dat geval zal het verzamelde bewijsmateriaal bewaard worden voor een vooraf afgesproken termijn. Dit kan in beslag worden genomen wanneer het slachtoffer later alsnog beslist om aangifte te doen. 

Het Zorgcentrum is 24 uur op 24 en 7 dagen op 7 bereikbaar. Indien het seksueel geweld minder dan een week geleden plaatsvond, dan kan je een slachtoffer rechtstreeks doorverwijzen naar het Zorgcentrum of je kan telefonisch of via e-mail contact opnemen. Als het seksueel geweld langer dan een week geleden plaatsvond, dan wordt er best een afspraak gemaakt. 

Wat een Zorgcentrum voor een slachtoffer kan betekenen, hangt af van hoelang geleden het seksueel geweld plaatsvond. Via de hulpzoeker kan je meer info terugvinden naargelang de concrete situatie waarin het slachtoffer zich bevindt.  

De contactgegevens van alle Zorgcentra vind je terug op de contactpagina.

Voor slachtoffers is het vaak een grote stap om naar buiten te komen met wat hen is overkomen en hulp op te zoeken. Als professional kan je deze drempel verlagen door een luisterend oor te bieden zonder een oordeel te vellen over wat het slachtoffer vertelt. Hier vind je een aantal tips en aandachtspunten die je kunnen helpen.  

Seksueel geweld bespreekbaar maken in een medische context

Als gezondheidsprofessional sta je in voor het welzijn van je patiënt of cliënt. Om iemand de ruimte te geven om gevoelige informatie te delen, zoals het meemaken van seksueel geweld, moet een vertrouwensband worden gecreëerd. Het slachtoffer staat hierin centraal en houdt de regie in handen. 

Dit houdt in dat je als professional te allen tijde de autonomie van het slachtoffer respecteert: dit doe je enerzijds door het slachtoffer op een continue en correcte wijze te informeren en anderzijds door duidelijk te maken dat het beslissingsrecht in de handen van het slachtoffer blijft. 

Voor meer informatie kan je een Handleiding van het Instituut voor de gelijkheid van vrouwen en mannen raadplegen. Deze biedt een antwoord op verschillende vragen die bij gezondheidsprofessionals kunnen rijzen tijdens de zorgverlening aan slachtoffers van seksueel geweld.

Risico op victim blaming en secundaire victimisatie

Wanneer een slachtoffer onthult seksueel geweld te hebben meegemaakt, is het belangrijk om alert te zijn voor de wijze waarop je reageert en je gedraagt ten opzichte van het slachtoffer. Een slachtoffer voelt namelijk vaak veel schaamte over wat er is gebeurd en kampt soms ook met een schuldgevoel. Vermijd dat dergelijke gevoelens verder worden gevoed. Stel dus geen victim blaming vragen als “Waarom was je juist daar?” en “Had je niet wat veel gedronken?”. 

Bied het slachtoffer een luisterend oor: wanneer een slachtoffer het gevoel heeft gehoord te worden, zonder hierbij te worden veroordeeld, kan je het risico op secundaire victimisatie beperken. 

Sporenbewarend handelen

Verwijs het slachtoffer zo snel mogelijk na de feiten door naar een Zorgcentrum. Na 72 uur daalt de kans op het vinden van sporen tijdens het forensisch onderzoek. Houd rekening met het volgende: 

• Vermijd fysiek contact met het slachtoffer.
• Bied geen drankje aan of laat het slachtoffer de mond niet spoelen als er oraal contact is geweest.
• Indien het slachtoffer naar het toilet moet, vraag je om het op te vangen in een potje en af te geven in het Zorgcentrum. Indien het slachtoffer een maandverband in de slip had liggen, wordt dit het beste in een papieren zak opgeborgen.
• Steek kledij of lakens in een papieren zak en laat het slachtoffer dit meebrengen naar het Zorgcentrum. Vermijd in elk geval plastic zakken. In het Zorgcentrum kan een slachtoffer vervangkledij krijgen of wordt er met het personeel bekeken of iemand verse kledij kan nabrengen.

Beroepsgeheim vs. spreekrecht 

Als professional ben je mogelijk gebonden aan een beroepsgeheim. Dit is essentieel gezien de vertrouwensrelatie die je met je patiënt of cliënt opbouwt tijdens het traject. 

Als je op de hoogte wordt gesteld van enig seksueel geweld of je signalen opvangt dat je patiënt of cliënt seksueel geweld mee(ge)maakt (heeft), wil je deze persoon zo goed mogelijk kunnen helpen. Hierdoor moet je soms moeilijke keuzes maken, zonder het vertrouwen van de patiënt of cliënt en je eigen beroepsdeontologie uit het oog te verliezen. Dit zorgt ervoor dat de handelingsverlegenheid soms groot is.

Om artsen bij deze keuze te begeleiden werkten het Instituut voor de gelijkheid van vrouwen en mannen, de orde der artsen en professor Tom Goffin van de Universiteit Gent, een meldcode met bijhorende Handleiding uit. Deze documenten trachten een antwoord te bieden op verschillende vragen die professionals zich kunnen stellen bij de zorgverlening aan slachtoffers van seksueel geweld en hen in deze taak te ondersteunen.

Naast familie, vrienden en andere vertrouwenspersonen bestaan er ook verschillende organisaties die een slachtoffer al dan niet anoniem kunnen helpen of waar iemand terecht kan voor een luisterend oor:

• Het nummer van Tele-onthaal, 106, is dag en nacht bereikbaar. Een telefoontje is volledig anoniem en verschijnt niet op de telefoonrekening. Er kan ook anoniem gechat worden met een vrijwilliger van Tele-Onthaal.
• 1712 is een professionele hulplijn voor iedereen die een vraag heeft over geweld, misbruik en kindermishandeling. De hulplijn is telefonisch bereikbaar van maandag tot en met vrijdag van 9 uur tot 18 uur, en 24 uur op 24 en 7 dagen op 7 via e-mail. Van maandag tot en met donderdag, telkens tussen 13 uur en 20 uur, kan er ook gechat worden. De hulplijn is gratis en anoniem.

Staan er intieme beelden van het slachtoffer op het internet, zonder dat diegene hiervoor toestemming heeft gegeven? Op de website van het Instituut voor de gelijkheid van vrouwen en mannen vind je informatie over hoe dit aan een online platform kan gemeld worden.

Op de websites Slachtofferzorg en de Sociale Kaart kan er binnen de bestaande hulp- en dienstverlening gezocht worden naar een gepaste doorverwijzing naargelang de noden van het slachtoffer.