Ik zoek informatie

Wat is seksueel geweld? 

Seksueel geweld omvat iedere vorm van ongewenst seksueel contact.

Als er geen fysiek contact is geweest tussen het slachtoffer en de pleger, kan er gesproken worden over hands-off seksueel geweld (bv. seksuele intimidatie). Hands-on seksueel geweld houdt gedragingen in met fysiek contact, zoals aantasting van de seksuele integriteit of verkrachting.

Het onderscheid tussen deze laatste twee vormen van hands-on seksueel geweld zit in de seksuele penetratie:

• Aantasting van de seksuele integriteit houdt gedragingen in waarbij je zonder toestemming werd aangeraakt, zonder dat je seksueel gepenetreerd werd, of waarbij je wordt onderworpen aan seksuele handelingen zonder zelf te moeten deelnemen.
• Van zodra er sprake is van penetratie van seksuele aard (door een lichaamsdeel zoals de penis, tong, vingers, of door een voorwerp) in een lichaamsopening, wordt er gesproken over verkrachting. 

Alle vormen van seksueel geweld zijn ernstig en strafbaar. 

Wat is toestemming? 

Het verschil tussen gewenst en ongewenst seksueel contact zit in het toestemmen. Wanneer er over iemands grenzen wordt gegaan of bij een gebrek aan toestemming, is er sprake van seksueel geweld. 

In 2021 werd toestemming bij wet gedefinieerd en als een centraal begrip binnen het seksueel strafrecht toegevoegd. Het Strafwetboek bepaalt dat:

• Toestemming uit vrije wil wordt gegeven;
• Wanneer het slachtoffer zich niet (fysiek) verzet, dit niet automatisch betekent dat er sprake is van toestemming;
• De toestemming kan worden ingetrokken op elk ogenblik voor of tijdens de seksuele handeling;
• Er geen sprake is van toestemming wanneer de seksuele handeling is gepleegd door gebruik te maken van de kwetsbare toestand van het slachtoffer waardoor de vrije wil is aangetast (zoals angst, alcohol, verdovende middelen, psychotrope stoffen of enige andere substantie met een soortgelijke uitwerking, een ziekte of een handicapsituatie);
• Er ook geen toestemming kan gegeven worden als de seksuele handeling het gevolg is van een bedreiging, fysiek of psychisch geweld, dwang, verrassing, list of van een andere strafbare handeling;
• Een bewusteloos of slapend slachtoffer nooit kan toestemmen.

Twijfel je nog over wat al dan niet toestemming is? Bekijk dan zeker deze video. 

(On)zin over seksueel geweld

Over seksueel geweld bestaan heel veel foute overtuigingen. Zo wordt er vaak verondersteld dat enkel mannen seksueel geweld plegen en de pleger van seksueel geweld meestal een onbekende is voor het slachtoffer.

In de FAQ worden een aantal mythes doorprikt.

Prevalentie van seksueel geweld

Volgens het recentste prevalentieonderzoek kreeg ongeveer 64% van de Belgische bevolking tussen de 16 en 69 jaar al te maken met een vorm van seksueel geweld.¹ Hetzelfde onderzoek toont aan dat twee op de vijf vrouwen en één op de vijf mannen geconfronteerd werden met zogenaamd hands-on seksueel geweld, waarbij ze fysiek en tegen hun wil in werden aangeraakt. 19% van de vrouwen en 5% van de mannen gaf zelfs aan ooit verkracht te zijn.

Aangiftebereidheid en hulpzoekgedrag

In 2021 registreerde de politie meer dan 4000 gevallen van verkrachting.² Dit komt neer op meer dan 11 verkrachtingen per dag in België. 

Toch doet, volgens de Veiligheidsmonitor³, slechts 25% van de slachtoffers die seksueel geweld meemaken binnen een familiale context aangifte van deze feiten. Voor seksueel geweld buiten de familiecontext ligt dit percentage op 16%. Ook in andere studies, zoals een onderzoek uitgevoerd door het European Union Agency for Fundamental Rights⁴ en een studie van het Instituut voor de gelijkheid van vrouwen en mannen⁵, werd aangetoond dat slachtoffers vaak niet naar buiten (durven) komen met wat hen overkomen is. Het dark number bij feiten van seksueel geweld ligt bijgevolg enorm hoog. 

In bovenvermelde prevalentiestudie werd ook het hulpzoekgedrag bevraagd. Ongeveer de helft van de mannelijke en twee derde van de vrouwelijke deelnemers die zich als slachtoffer identificeerden, richtte zich tot een kennis om over het geweld te spreken. 7% van de slachtoffers zocht professionele hulp op. 

Bronnen

1. Keygnaert I - De Schrijver L - Cismaru Inescu A - Schapansky E - Nobels A - Hahaut B - Stappers C - Debauw Z - Lemonne A - Renard B - Weewauters M - Nisen L - Vander Beken T - Vandeviver C. Understanding the Mechanisms, Nature, Magnitude and Impact of Sexual Violence in Belgium. Final Report. Brussels: Belgian Science Policy 2021 – 142 p. (BRAIN-be - (Belgian Research Action through Interdisciplinary Networks)).
2. Federale Politie (2022). Politiële criminaliteitsstatistieken België.
3. Federale Politie – DGR – Politionele Informatie en ICT (2022). Veiligheidsmonitor 2021.
4. European Union Agency for Fundamental Rights (2014). Violence against women: an EU-wide survey.
5. Instituut voor de gelijkheid van vrouwen en mannen (2010). Ervaringen van vrouwen en mannen met psychologisch fysiek en seksueel geweld.

Een Zorgcentrum bestaat uit een samenwerkingsverband tussen drie primaire partners: het ziekenhuis dat het Zorgcentrum huisvest, de politie en het Openbaar Ministerie. In een Zorgcentrum kunnen slachtoffers van hands-on seksueel geweld, met name aantasting van de seksuele integriteit en verkrachting, 24 uur op 24 en 7 dagen op 7 terecht voor: 

• Medische zorgen: het verzorgen van eventuele verwondingen en letsels en het uitvoeren van een medisch onderzoek waarbij de fysieke, seksuele en/of reproductieve gevolgen van het seksueel geweld worden behandeld (o.a. SOA-screening, noodanticonceptie, behandeling bij risico op hiv-transmissie en preventieve of geïndiceerde behandeling van hepatitis A of B en van tetanus).
• Forensisch onderzoek: het vastleggen van eventuele letsels en het verzamelen van bewijsmateriaal op het lichaam of op de kledij van het slachtoffer.  
• Klachtneerlegging: het neerleggen van een klacht bij de politie. Bij twijfel wordt het verzamelde bewijsmateriaal bewaard voor een vooraf afgesproken termijn, dat kan in beslag worden genomen wanneer het slachtoffer later alsnog beslist om aangifte te doen. 
• Psychische zorgen: het bieden van een luisterend oor en het geven van informatie en advies over de normale reacties na seksueel geweld en hoe ermee om te gaan. In een Zorgcentrum werken ook klinisch psychologen die het slachtoffer, en indien gewenst ook een steunfiguur, kunnen opvolgen. 
• Nazorg: het slachtoffer wordt, na de aanmelding, een tijdje medisch en psychologisch opgevolgd door de verpleegkundigen van het Zorgcentrum. Ook wordt er gezorgd voor een goede doorverwijzing naar de gepaste psychosociale en juridische diensten.

De medische en psychische zorgen die een Zorgcentrum biedt, zijn voor het slachtoffer volledig gratis. 

Wat een Zorgcentrum voor een slachtoffer kan betekenen, is afhankelijk van de tijd die verstreken is tussen het seksueel geweld en de aanmelding in het Zorgcentrum:

• Vonden de feiten niet langer dan zeven dagen geleden plaats? Dan kan een slachtoffer naar het Zorgcentrum gaan, bellen of e-mailen en onmiddellijk de nodige medische, forensische en psychische zorgen krijgen. Indien gewenst, kan er een klacht neergelegd worden bij de zedeninspecteurs van de politie en dit in het Zorgcentrum zelf.
• Wanneer het seksueel geweld meer dan zeven dagen maar minder dan een maand geleden plaatsvond, wordt er via e-mail of telefonisch een afspraak gemaakt met het Zorgcentrum. Samen met de verpleegkundige wordt er nagegaan wat nog mogelijk is qua medische en psychologische zorg en forensisch onderzoek. Voor klachtneerlegging kan er via het Zorgcentrum een afspraak gemaakt worden bij de politie.
• Indien het seksueel geweld meer dan een maand geleden gebeurde, dan kan er telefonisch of via e-mail een afspraak worden ingepland met het Zorgcentrum. Tijdens de afspraak wordt er gekeken welke medische en psychische zorg nodig is zodat er gericht kan doorverwezen worden naar het bestaande hulpverlenings- en zorgaanbod buiten het Zorgcentrum. Voor klachtneerlegging kan er via het Zorgcentrum een afspraak gemaakt worden bij de politie.

Op de pagina Over de Zorgcentra vind je meer informatie terug over de ontstaansgeschiedenis van de Zorgcentra en kan je het ZSG-model en eventuele openstaande vacatures raadplegen.